Tìm vốn xúc tác cho startup khí hậu

Có một thực tế rằng Việt Nam dù sở hữu nhiều tiềm năng cho các startup trong lĩnh vực chống biến đổi khí hậu phát triển nhưng dòng vốn tiếp cận nhóm này vẫn khá khiêm tốn. NCĐT trao đổi với bà Ngô Thùy Ngọc Tú, đồng sáng lập Touchstone Partners, xung quanh vấn đề này.

Thông tin Touchstone cho biết sau cuộc thi Thách thức Net Zero năm 2023 do Quỹ tổ chức, có 30% hồ sơ tham dự đến từ nước ngoài. Thực tế này cho thấy điều gì? 

Theo thông tin công bố vào tháng 3 vừa qua của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, Việt Nam là 1 trong 6 quốc gia chịu tác động của biến đổi khí hậu lớn nhất trên thế giới. Điều này có nghĩa là các giải pháp công nghệ chống biến đổi khí hậu, khi triển khai hiệu quả ở Việt Nam cũng có cơ hội mở rộng sang thị trường Đông Nam Á.
Tiếp theo, từ quan sát của chúng tôi, Việt Nam có nguồn nhân lực về deep tech (công nghệ sâu) và hardware (phần cứng) rất dồi dào. Trong danh mục đầu tư của chúng tôi cũng có rất nhiều doanh nghiệp như vậy, có thể kể đến Selex Motors, Alterno, Forte Biotech, Alpha Asimov…

Đối với các giải pháp công nghệ thích ứng với biến đổi khí hậu, không chỉ cần phát triển nhanh, mà còn phải được thương mại hóa ở quy mô lớn và có nguồn lực tại chỗ dồi dào để thực hiện mục tiêu. Chính vì thế, rất nhiều hồ sơ từ nước ngoài tham gia để chung tay giải bài toán này ở Việt Nam.

Vì sao có nhiều lợi thế như vậy mà dòng vốn vào các startup này không có quy mô lớn như các startup internet trước đây?

Thực ra, trong mảng kinh tế xanh cũng có nhiều giải pháp đi theo hướng áp dụng phần mềm như công nghệ vận hành xử lý rác, phần mềm vận hành nông nghiệp thông minh. Quan sát của chúng tôi ở vai trò là một trong những đơn vị đầu tư tiên phong cho các startup mang đến tác động tích cực cho môi trường Việt Nam là có một khoảng cách lớn trong nguồn vốn hỗ trợ công nghệ giai đoạn đầu, đặc biệt trong mảng công nghệ ứng phó với biến đổi khí hậu.

Sự thiếu hụt này có thể kể đến như không có đủ grant (tài trợ) cho các nghiên cứu từ phòng thí nghiệm có thể thí điểm để thương mại hóa, không có nhiều chương trình, cơ chế vay vốn cho các doanh nghiệp trong mảng này. 

Đối với các giải pháp khí hậu, việc tiếp cận vốn xúc tác sẽ rất quan trọng cho sự phát triển giai đoạn đầu, nghiên cứu và phát triển (R&D), và mở rộng thị trường. Từ nguồn vốn xúc tác ban đầu, các startup cũng dễ dàng huy động thêm vốn không pha loãng từ các khoản tài trợ phi lợi nhuận (đóng vai trò giảm thiểu rủi ro cho khoản đầu tư ban đầu).

Đó là lý do tại sao chúng tôi thường là nhà đầu tư dẫn đầu, giúp các startup thu hút thêm vốn và sự chú ý từ các quỹ đầu tư và các tổ chức tài chính khác trong khu vực. Một số ví dụ từ danh mục đầu tư của chúng tôi bao gồm Stride (350.000 USD từ P4G), Alternō (210.000 USD từ Temasek Foundation và 350.000 USD từ P4G), Forte Biotech (210.00 USD từ Temasek Foundation và 300.000 USD từ Enterprise SG).

Sự thiếu hụt về nguồn vốn xúc tác cũng là một trong những động lực chính để chúng tôi tổ chức Thách thức Net Zero hằng năm cùng với Temasek Foundation. Chúng tôi muốn đưa Thách thức Net Zero trở thành cầu nối cho những thiếu hụt trong việc tiếp cận nguồn vốn này.

Nhìn xa hơn, Touchstone mong muốn hướng tới việc thiết lập nền tảng mở cho khởi nghiệp xanh (open innovation platform), giúp các bên liên quan trong lĩnh vực công nghệ chống biến đổi khí hậu có thể hỗ trợ và hợp tác hiệu quả. Hiểu nôm na là khi doanh nghiệp cần giải quyết vấn đề nào trong chuỗi cung ứng, họ có thể đưa ra yêu cầu và kết nối với nhiều startup cung cấp giải pháp thông qua nền tảng này. Cách làm trên cũng đồng thời kết nối các tập đoàn với các công nghệ xanh, hỗ trợ những nhà sáng lập huy động thêm nguồn vốn xanh, nhằm hỗ trợ công nghệ khí hậu giai đoạn đầu tại Việt Nam có thể nhanh chóng phát triển ở quy mô lớn.

Để gọi vốn tốt hơn trong mảng kinh tế xanh, các nhà sáng lập cần đi sát với nhu cầu thị trường và mô hình kinh doanh cũng cần được định hướng dựa theo những quy định, chế tài mới. Đây cũng là một trong những sự hỗ trợ chúng tôi muốn mang lại cho các nhà sáng lập.

Tiêu chí đầu tư vào startup chống biến đổi khí hậu có điểm gì khác biệt so với các doanh nghiệp phần mềm?

Từ góc nhìn của Touchstone, khi đầu tư vào các startup công nghệ khí hậu, chúng tôi xem xét mức độ đột phá của công nghệ và tính độc đáo của họ trên thị trường trong 5-10 năm tới. Chúng tôi thường đặt câu hỏi: Khi startup này thành công, trong một thế giới mà Việt Nam chuyển đổi hướng tới mục tiêu Net Zero, họ có trở thành một trong những nhà lãnh đạo thị trường trong các lĩnh vực khí hậu lớn, cụ thể là hiệu quả về năng lượng, giao thông vận tải, công nghiệp, nông nghiệp và đời sống đô thị?

Sự thiếu hụt về nguồn vốn xúc tác cũng là một trong những động lực chính để chúng tôi tổ chức Thách thức Net Zero hằng năm cùng với Temasek Foundation.

Chẳng hạn, chúng tôi tin rằng Selex Motors có thể đóng vai trò lớn trong việc chuyển dịch năng lượng xanh, vì hơn 50 triệu xe máy ở Việt Nam có thể chuyển đổi thành xe điện trong 10 năm tới. Chúng tôi thấy rằng, việc Alternō đang xây dựng giải pháp lưu trữ năng lượng dài hạn cũng có thể là một bước đột phá về công nghệ, hỗ trợ nông dân, các hộ sản xuất nông nghiệp ở đồng bằng sông Cửu Long, khu vực miền Trung và khắp Đông Nam Á.

Chúng tôi thấy một tầm nhìn mà ở đó tất cả những mảnh ghép này đang giúp Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu Net Zero. Trong tương lai, khi biến đổi khí hậu làm gián đoạn nhiều khía cạnh của nền kinh tế và lối sống hằng ngày của nhiều người Việt Nam, Touchstone muốn hợp tác với các nhà sáng lập cùng chung tầm nhìn dài hạn này, từ đó đồng hành xây dựng các công ty thế hệ mới có thể nắm bắt cơ hội và dẫn dắt nền kinh tế xanh trong thập kỷ tiếp theo.